Monday, February 28, 2011

Шамбалын орон тухай баримтууд


Баримт № 3

Өндөр сүрлэг уулсын дунд эгэл жирийн нэгэн анзаарагдахгүй уул байдаг аж. Тэрхүү ууланд бурхад амьдарч хүн төрөлхтөнийг аврах бүх л мэргэн ухааныг боловсруулж суудаг. Ууланд асар олон агуй хонгил байдаг. Уг газрыг Шамбалын орон гэх болой. Шамбалын оронд ирснээ мэдэхгүй төөрч будилж яваа аянчин гийчин, зовж зүдэрсэн хүнд урт хар үстэй залуухан бүсгүй хоол унд өгч тусалдаг аж.

Бамбар барьсан морьтой хүмүүс үе үе гарч ирэн хүмүүн төрөлхтөний сайн сайхны тусын тулд өргөл барьц өгдөг байна. Замбуулингийн манлай хүчирхэг баатар Рэгдэндагва Шамбалын орны эзэн аж. Шамбалын орноос алмаас эрдэнийн чулуунаас цацрах их гэрэл байнга туяаран гийгүүлдэг байна. 331 онд тэнгэрээс унасан энэ чулууг далавчит мориор тээж авчирсан гэдэг. Харин уг чулуунаас оч цахилаад эхэлбэл ертөнц сөнөхийн дохио, од гялалзвал хүн төрөлхтөн хөгжин цэцэглэх болно. Мөн Шамбалын оронд элч гэж бий. Шамбалын орны хуулиар 100 жилд долоон хүнийг төгс эрдэмд сургаж, манай дэлхийд элч болгон илгээдэг аж.

Баримт № 4

Ирээдүйд дэлхий дээр төрж буй хүмүүсийн бодол сэтгэлгээ улам их гажсан, эрүүл бус болж, Бурхан Буддагийн сургааль улам гажуу болно. Янз бүрийн хэлний буруу суртал номлосон хүмүүс улам бүр олширно. Тэр цагт ямар ч жинхэнэ сэтгэлийн хүч, гүйцэтгэл, биелэл гэж байхаа болино. Сэтгэлийн тэнхээ хүч байхгүйгээс болж хүмүүс өөр хоорондоо үргэлж тэмцэлдэж байх болно. Төгс төгөлдөр байх явдал тэдний хувьд биелэшгүй зүйл болж, Дэлхийн хүмүүс нь эргэн тойрондоо зөвхөн зовлон тарих болно. Тоотой хэд нь дээд бодол санаагаа хэрэгжүүлэхээр эрмэлзэх боловч бүрэн төгс гэгээрэлд хүрч хэзээ ч чадахгүй. Хүмүүс улам бүүр заваан болж, сэтгэл санаа нь бохирдсоноос болж тэднээс бурхад байтугай ад чөтгөрүүд ч айх болно .

Тийм үе эхэлэнгүүт хүмүүсийн аль баатарлаг нь эрдэм ухааныг олж бусдадаа хүртээл болгохын тулд Шамбалын орныг зорих ёстой. Тийм зорилготой аянчин нь бясалгал , гэгээрлийн урлагыг эзэмшсэн байх ёстой бөгөөд бодлоггүй тэнэгүүд бол гэрээсээ хамраа ч цухуйлгаад хэрэггүй.


Баримт № 5


Шамбалын орон гэж бий. Гэхдээ тэдний төсөөлөөд байгаа шиг юм биш. Тvvн рvv зүгээр л яваад орчихож, тvvнийг гараараа барьж болохгvй. Шамбал шал өөр хэмжигдэхvvнд байгаа. Оюун санааны өндөр дээд тvвшинд хvрч чадсан хvн л дэлхийн тэнхлэгийг vзнэ гэж би европчуудад олон удаа тайлбарласан хэмээн Далай лам “АиФ” сонины сурвалжлагчид хэлсэн юм.

Thursday, February 24, 2011

Эйнштэйн хэлсэн нь


Хуучин юмаа ухаж байгаад үүнийг оллоо. Уншихад илүүдэхгүй шүү.

1. Чи гараа халуун ширмэн дээр тавиад нэг vзээрэй, тэгэхэд бараг цаг болсон юм шиг санагдах болно. Харин сайхан бvсгvйн хажууд цаг суугаад vзээрэй, тэгэхэд ганцхан минут болсон мэт санагдана. Энэ чинь л харьцангуйн онол юм шvv дээ.

2. Ер нь хоёрхон зvйл л хэмжээлшгvй хязгааргvй билээ. Орчлон ертєнц болон хvн тєрєлхтєний тэнэг мунхаг байдал. Гэхдээ би орчлон ертєнцийн тухайд эргэлзэж байна.

3. Бvтээлч сэтгэлгээний нууц нь гэвэл єєрийн олсон мэдээллийн уурхайг хэрхэн бусдаас нууж сурахад оршино.

4. Дэлхий дээрх ойлгоход хамгийн бэрх зvйл бол орлогийн татварийг ойлгож сурах явдал юм.

5. Надад єєр шинэ зvйл сурахад саад болдог ганц зvйл бол миний ємнє нь сурсан хуучин зvйлсvvд.

6. Би бол маш гvн гvнзгий итгэгч бус шашинлаг хvн. Mагадгvй энэ нь ямар нэгэн шинэ шашин байж болох юм.

7. Хэрэв А дvн амьдралийн амжилт юм бол A тэнцvv x дээр нэмэх нь y нэмэх нь z. Ажил бол x; y бол vйлс; харин z бол амаа хамхих юм.

Хувьсгалаа гэж ............


Сүүлийн үед Хойд Африк, Ойрхи Дорнод орнуудад хувьсгалын шуурга шуураад л. Зарим нэг зүйлийг сонирхож суухад сонирхолтой дүр зураг гарч ирэх юм. Түүнийгээ дэлгэж үзүүлъе.

Баримт №1

2001-2003 онуудад Америкийн батлан хамгаалах яамны нэр нөлөө бүхий хүмүүс тухайн үеийн Иракийн засаг захиргааны зарим нэг эрхэмүүдтэй Иордан болон Египетэд маш нууцаар уулзаж үй олноор хөнөөх зэвсэг Иракт бий эсэх талаар ярилцаж байжээ. Нэгэн шаардаж нөгөөх тайлбарлажээ. Харин америкчууд тэднийг үл тоож, энэхүү нууц уулзалтуудаа ихэд нууцалж 2003 онд Ирак руу дайран орж дайн дэгдээсэн билээ. Америкчууд Иракийг эзэлмэгц дээрх уулзалтуудад оролцсон төрийн томчуудыг эрэн сурвалжилж амыг барихаар яаравчилж эхэлсэн аж. Яг энэ үед дээрх нууц уулзалтуудын нэгний протокол, баримт ямар нэг байдлаар Египетийн тусгай албад болон Ерөнхийлөгч Хосни Мубаракийн гарт орсон байв.

Дэлхий нийт Иракийн дайнд Америкийг буруутгах болсон тэр үед Мубарак ноцтой баримтуудыг ашиглан Америкчуудыг ямар нэг хэлбэрээр шахаанд оруулах гэж янз бүрийн санаа цухуйлгах болсоноор Америкчууд Мубаракийг итгэж үл болох удирдагчдын тоонд оруулах болжээ.

Энэ нь дээрх хувьсгалын галыг өдөөх нэг шалтгаан болсон гэж ихэнх судлаачид үзэж байгаа билээ.

Баримт №2
Америкийн тэрбумтан энэ дэлхийн хувьсгалуудыг санхүүжүүлж ашиг олдог гэнэ. Учир нь "өнгөт хувьсгал" нэрлэсэн бүхий л хувьсгалуудыг Жорж Сорос түүний сан санхүүжүүлж ихээхэн ашиг олсон гэнэ.
Ж.Сорос өнгөрсөн сарын 16-нд "Дэйли Майл" сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Тунисийн хямрал газар авна. Энэ бол Арабын удирдагчдын төгсгөлийн эхлэл байх болно" хэмээжээ. Түүний ярьсныг тухайн үед биелэлээ олно гэж хэн ч төсөөлөөгүй.

"Викиликс" сайтын мэдээлснээр Жорж Сорос 2007 онд "Лалын ахан дүүс" бүлэглэлд зориулж хагас тэрбум ам.долларын хандив өгсөн гэжээ. Мөн өнгөрсөн сард Египетийн эсэргүүцэгчдэд хүч нэмсэн Олон улсын атомын эрчим хүчний агентлагийн тэргүүн асан Мохаммед Эл Барадейтэй Ж.Сорос 2010 оны Давосын чуулга уулзалтын үеэр уулз
аж "Лалын ахан дүүс" хөдөлгөөнийг хэрхэн эрчимжүүлэх асуудал ярилцсан гэдэг. Үүнээс хойш египет гаралтай Эл Барадей үзэл бодол нийлдэггүй ерөнхийлөгч Хосни Мубаракийн эсрэг зогсохоо амласан байна.


Судлаач Ричард Погийн бичсэнээр Ж.Сорос Тунисийн улс төрийн хямралтай холбоогүй. Яагаад гэвэл тус улсад Франц, Испанийн баячууд хөлөө олчихсон байдаг аж. Харин хувьсгалын тохироо нь бүрдсэн юм шиг өнгөрсөн сард Тунист эсэргүүцлийн жагсаал эхэлснээр газрын тосны ундарга болсон Арабын ертөнцийг нөмөржээ.

Судлаачид Ж.Соросыг энэ бүхнээс нэлээд ашиг хүртэнэ гэж тооцоолж байгаа. Учир нь АНУ-ын хийгээд барууны ямар ч тэрбумтан тус бүс нутагт түүн шиг нэр хүндгүй аж.


Ингээд үзэхээр энэ хувьсгалууд дандаа хэн нэгний захиалгаатай тоглоомууд байх юм даа. Германчуудаар санхүүжүүлсэн Ленин, Свердловский зэрэг Оросын еврейчууд хувьсгал хийж 70 жил хүмүүсийн амьдралаар яаж тоглолоо. Түүх давтагдсаар байх юм.

Tuesday, February 22, 2011

Бидний үеийн сонголт


Ойрхи Дорнодод хувьсгал болж үймээд, Монголд дайны өмнөх бэлтгэл шиг улс төрийн солирол эрчээ авч эхлээд юу л болоод байна даа. Дэлхийг хэдхэн баячууд хуваан захирдаг гэж хэлэлцдэг. Амьдрал уйтгартай санагдахаар нь дайн хийж тоглоод... За тэр том асуудлын нарийн ширийнийг би ямар мэдэх биш. Юу ч гэсэн нийтлэлч Баатархуягийн нэгэн нийтлэлийн нэгээхэн хэсгийг та бүхэндээ толилуулъя. Үнэхээр бидний үеийн сонголт ийм л болохоор байна даа..............................

Сүүлийн үед эрх баригчид ахиад 20 жил, ядахдаа 10 жил тэсэхийг ард түмнээсээ гуйж эхэллээ. Үндсэндээ 2016 он гэхэд Монголд угсаа залгамжилсан элитүүдийн засаглал тогтох болно. Үүний тулд тэд 2012 онд тогтож үлдэх хэрэгтэй байна.

Өнөөдөр засаглагчид голдуу 1950-1960-аад оныхон юм. Тэд биологийн насаар 1980-1990-ээд онд хүүхэдтэй болсон. Тэдний хүүхдүүд өнөөдөр 25-35 насныхан. Яг энэ үетэй зэрэгцээд Монголын нийгэм жам ёсны генерацийн шинэчлэл эхэлсэн. Энэ шинэчлэл тэднийг санаагүй байхад буюу арай л эрт эхэлчихсэн юм. Хэрэв түүхийн давтамжийг анзаардаг бол Монгол дахь үе хоорондын зөрчил 10-15 жилийн хугацаатай давтагдаж, шинэ үе гарч ирдэг билээ.

Гагцхүү Ю.Цэдэнбал Оросуудын дэмжлэгээр гурван ч үеин шинэчлэлийг давж тогтсон юм. Эхнийх нь сэхээтний төөрөгдөл, дараа нь намын эсрэг бүлэг, гурав дахь нь 1980-аад оны эхээр эхэлсэн. Ц.Намсрай нарын шинэ үе өмнөх үеэ түрж эхэлсэн ч Ардчилсан хувьсгалаар засаглал орвонгоороо эргэчихсэн билээ. Ю.Цэдэнбалаас хойш хуваарьгүй ноёрхлоо тогтоох оролдлогыг Н.Энхбаяр хийсэн ба тэрээр 1996-2009 оныг хүртэл 10 гаруй жил төрийн эрхэнд тогтсон юм. Гэхдээ тэр хувааж захирахыг хүсээгүй, тиймээс ч санхүүгийн цөөнхийн түрэлт ба шинэчлэлийн давалгаанд цохигдон унаад байна.

Харин одоо үе халах шинэчлэл хийгдэнэ. Гэхдээ энэ нь хаа хамаагүй залуусаар улстөр-санхүүгийн эрх мэдлийг шинэчлэнэ гэсэн үг биш юм. Өнөөдөр МАХН-ыг шинэ харагдуулж байгаа залуус яг энэ түвшиндээ буюу нийслэл, аймгийн ИТХ-ын хэмжээнд царцана. Олонх нь явцын дунд улстөрөөс шахагдан гарсан байх болно. Нэгэн үе Н.Энхбаярын эсрэг зорилгодоо ашиглахаар нийгмийг шинэчлэх хөдөлгөөнүүд болоод диссидентүүдийг санхүүжүүлж байсан элит шинэ давхарга өнөөдөр өөрсдөө оршин тогтнох, угсаа залгамжилсан засаглалаа бэхжүүлэхээр чармайж байна. Өөрөөр хэлбэл хувьсгалын дараахь бужигнаан намжиж, Монголын нийгэмд цоо шинэ давхраажилт бий болж байна.

Өнөөдөр тэдний хүүхдүүд 25-35 насанд хүрч байна. МАХН-ынхан Ерөнхийлөгчийн суудлыг алдахгүйн тулд нэр дэвших насны хязгаарыг 45 гэж тогтоогоод сая Ц.Элбэгдоржид алдлаа. Тухайн үед хувьсгалыг гардан удирдаж байсан залуус их сайндаа л 30-тай байсан билээ. Харин санхүүгийн эрх мэдлийг атгагч цөөнх энэ алдааг давтахгүйн тулд яарч байна. 2016 он гэхэд парламентын сонгуульд нэр дэвшигчдийн олонх нь тэдний хүүхдүүд байх болно. Тэр “хүүхдүүд” нь тухайн үед 30-40 насны, барууны аль л нэртэй сургуулийг дүүргэсэн, дүүргээд зогсохгүй мастер, доктор хамгаалсан, өндөр боловсролтой, төрийн албаны туршлагатай, дэлхийн түгээмэл хэлнүүдийг гаргуун эзэмшсэн тийм л хүмүүс байх болно. Өнөөдөр УИХ дахь үе хоорондын хурцадмал тэмцлийн шалтгаан үүнд байна.

УИХ-ын гишүүн Тэмүжингийн хэлдэг үнэн. “Бидний үеийнхэн бол эгэл борчуулын хүүхдүүд, дотооддоо сургууль дүүргэсэн, асар хөдөлмөрч, авъяастай нь их сайндаа л гадаадын аль нэг сургуульд мастер хамгаалсан ийм л хүмүүс. Амьжиргаагаа тогтоох гэж арван жил зүтгэсэн, хажуугаар нь сурч боловсрох зав багатай, тиймээс оюуны чадвартай, хөдөлмөрч нь жаахан амжилтад хүрсэн. Гэтэл 2016 онд өрсөлдөгчид маань өмнө хэлсэн шиг айхтар “анкеттай” бол ард түмэн хэнийг сонгох нь ойлгомжтой”.
Өмнөх үе дараа үеэ сайтар бэлдсэн юм. Хүүхдээ Ерөнхий боловсрол эзэмшмэгц гадаадад сургуульд явуулсан. Төгсөөд ирмэгц төрийн байгууллагад жирийн албанд ажиллуулсан. Дараа нь гадаадын аль нэг сургуульд мастер хамгаалуулахаар илгээсэн. Ирмэгц дунд шатны албан тушаалд томилон ажиллуулсан. Одоо олонх нь хүүхдээ доктор хамгаалуулахаар явуулсан байна. Тэд эргэж ирмэгцээ яамны хэмжээнд ажиллана. Дараа нь аавууд нь улстөрөөс холдож, хүүхдүүдээ оруулна. Одоо ч зарим нь бэлтгэж байна. Энэ шинэ үеийнхнийг муулах гээгүй байна, гэхдээ тэдэнд сурч боловсроход ямар ч бэрхшээл байгаагүй юм. Тэд шинэ үеийн цагаан захт давхарга. Сонгуульд нэр дэвшихэд сайхан намтраас гадна санхүүгийн асар их нөөц бий. Ийнхүү улс орны улстөрийн эрх мэдэл удам дамжсан цөөн гэр бүлийн мэдэлд орох юм.

Мөнгөөр улстөрийн эрх мэдлийг авах туршилтуудыг хангалттай хийсэн байна. Ийнхүү шилжилтийн үе дуусахад цоо шинэ элит давхарга төрийн эрхийг эзэмдсэн байх болно.

Филиппиний Ерөнхийлөгчийн сонгууль болов. Гэтэл Бенито Акино гэгч ялжээ. Гайхав, арай энэ Филиппинд “Акино” овогтой хүн л Ерөнхийлөгч болно гэж хуульчлаагүй байлтай. Энэ Ерөнхийлөгчийн аав Филиппинийг олон жил удирдаад авилгын хэргээр төрийн эрхнээс зайлуулагдсан юм. Нэг сонгууль өнжөөд ээж нь Карасон Акино төрийн тэргүүн болсон. Мөн л авилга энэ тэр асуудлаар нэр хүндээ алдаж ялагдсан. Гэтэл энэ удаад “нэр цэвэр” хүү нь Филиппиний төрийн тэргүүн болон тодорлоо. Яг ийм нийгэм Монголыг хүлээж байна. Бид ардчилсан Солонгосчууд шиг ардчилсан сонгуулиар элитүүддээ угсаа залгамжлах эрхийг олгосоор байх болно.
Эх сурвалж: http://baatarhuyag.niitlelch.mn/

Friday, February 18, 2011

Facebook-ийн тухай нэгэн сонин


Египетэд болж буй эсэргүүцлийн хөдөлгөөнд ямар нэг тодорхой удирдагч, зохион байгуулагч байхгүй байгаа нь энэхүү үйл явц эдийн засгийн сул байдлаас болж нийтийг хамарсан ядуурал, эрх чөлөөний хязгаарлалт, нэг хүн төрийн эрхэнд удаан хугацаагаар байснаас үүдэн өөрөө аяндаа бий болсон гэсэн мэдээллүүдийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гаргах үндэс болсон юм. Мөн бас нэг шалтгаан нь Facebook-ийг ашигласанд оршино. Анх Facebook-ийн сүлжээг ашиглан иргэд цуглан жагсаж эхэлсэн нь өнөөдөр тодорхой болоод байгаа. Тиймдээ ч жагсаал цуглаан үүсээд эхлэнгүүт тухайн улсын эрх баригчид хамгийн түрүүнд интернэт, дараа үүрэн телефоны сүлжээний үйл ажиллагааг зогсоосон хэдий ч хожимдсон байсан. Хэдэн жилийн өмнө зарим улс оронд өрнөсөн “өнгөт хувьсгал”-ын үеэр гар утсыг ашиглан нийтийг цуглуулах, эсэргүүцсэн үйл ажиллагаанд татан оруулах, уриалах аргыг ашиглаж байсан юм. Гэхдээ үүний ард тодорхой хөдөлгөөнүүд байсан нь мэдээж юм. Тэгвэл Facebook-ийн ард хэн байна вэ? Мэдээж Египетчүүд өөрсдөө байгаагүй нь өнөөдөр тодорхой болсон асуудал.

Харин Facebook-ийн ард нуугдаж буй тал одоохондоо нийтэд ил болохгүй байгаа ч тодорхой хүрээнд яригдаж эхлээд байна. Facebook-ийг бий болох, хүрээгээ тэлэх үйл ажиллагааны ар талд АНУ-ын Тагнуулын төв газар /CIA/ болон АНУ-ын батлан хамгаалах хүчин /US Department of Defence/ байсаар иржээ. Гардан хэрэгжүүлэгч байгууллага нь ТТГ-ын салбар болох National Clandestine Service гэх нэртэй байгууллага юм. Facebook-ийн эхний ээлжийн 500 мянган долларын санхүүжилтийг PayPal-ийн гүйцэтгэх захирал, “VanguardPAC” хөрөнгийн эрсдлийн компаний эзэмшигч Петер Тайл, дараагийн 12,7 сая долларын хөрөнгө оруулалтыг “Accel Partners” гэх пүүс хийсэн байна. Тус пүүсийн менежер Жэмис Браэр нь 1999 онд ТТГ-ын үүсгэн байгуулсан хөрөнгийн эрсдлийг “CEO of In-Q-Tel” компани болон “National Venture Capital Association”-ийн тэргүүнээр ажиллаж байжээ. Тус компаний нэг чиглэл нь “мэдээллийн санг олзворлох технологи” гэнэ. Түүний хамтрагч байсан Гилман Луй нь АНУ-ын Батлах хамгаалах яамны судалгаа, инженерийн албаны захирал болон тус яамнаас хэрэгжүүлж байсан томоохон төслүүд дээр ажиллаж байсан байна. Үндсэндээ ТТГ нь 2006 оны 12 дугаар сараас эхлэн Facebook-ийг ашиглаж эхэлжээ.


АНУ-ын ТТГ-аас 1990 оны эхнээс “Эшлон” нэртэй сүлжээг ашиглан утсан харилцаа, интернэт бүхий харилцаа холбооны салбарын үйл ажиллагааг хянах ажиллагааг эхлүүлсэн. 2001 оны 9 сарын 11-ний халдлагын дараагаар терроризмоос урьдчилан сэргийлэх хүрээнд тусгай албад илүү өргөн эрх мэдэлтэй болсон төдийгүй үйл ажиллагааныхаа хүрээг тэлж нтернэтийн орчинд хяналт тавих, нөлөөлөх олон төрлийн төсөл, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх болсон. 2005 оноос ADVISE системийг ашиглах болж, интернэт сүлжээгээр явагдаж буй бүхий л үйл ажиллагаанд хяналт тавьж судалгаа хийх болжээ. Эдгээр үйл ажиллагааны нэг хэлбэр нь Facebook юм.

Facebook нь энгийн иргэдийн хоорондоо харилцах хэрэгсэл бус цаг минут тутамд түүнд маш их хэмжээний мэдээлэл эргэлдэж байдаг. Энэ нь хэрэглэгчдийн талаарх мэдээллээс гадна тэдгээрийн хоорондоо дамжуулах мэдээ, мэдээлэл хэдэн зуун саяаар эргэлдэх төдийгүй ямар ч том мэдээллийн хэрэгслээс давж гараад байгаа юм. АНУ-ын ТТГ-ын мэдээллийн 80 гаруй хувь сонин, хэвлэл, интернэт зэргээс цуглуулсан мэдээлэл байдаг тул Facebook нь үнэлж барашгүй мэдээллийн эх сурвалж болох нь дамжиггүй. ОХУ-ын Холбооны Аюулгүй байдлын албанаас Facebook-тэй төсөөтэй оюутан, залуусыг хамарсан интернэтийн сүлжээ байгуулан ашиглаж байсан нь саяхан ил болсон юм. Үүнийг мэдсэн Хятадууд Facebook-ийн үйл ажиллагаанд хатуу хяналт тавьж хязгаарлаж байдаг гэнэ. Сүүлийн үед Facebook нь Face.com-ийг ашиглаж байж болзошгүй гэсэн мэдээлэл тархаад байгаа нь Facebook-ийн нөлөө өдрөөс өдөрт улам бүр нэмэгдэж байгааг харуулж байгаа хэрэг юм.

Facebook одоогийн байдлаар 500 сая гишүүнтэй болсон төдийгүй цаашид үйл ажиллагаагаа улам өргөжүүлэх төлөвлөгөөтэй байна. Иймээс Facebook бол мэдээллийн орон зай дахь маш том зэвсэг гэж үзэж болох талтай. Тиймээс ирэх сарын 15-нд Facebook хаагдана гэсэн олон нийтийн дунд тархсан яриа худлаа юм байна. Анх АНУ-ын ТТГ Facebook-ийг санхүүжүүлэхдээ зөвхөн мэдээлэл цуглуулах зорилготой байсан байж болох талтай, Гэвч энэ сүлжээ нь итгэмээргүй амжилтанд хүрч, дэлхийг аалзны тор шиг хэрсэн. Манай улстөрчид өөрийн мэдээллийн бүхэл бүтэн агентлагтай боловч өөр хоорондоо тэмцдэг бол бусад улсууд өөр бодлого баримталдаг байна.
Эх сурвалж: http://www.secret.mn/

Wednesday, February 16, 2011

Хууч яриа


Цагаан сар болж ах дүүгийнхээрээ орж золголт хийж аавын маань нэг хамаатан айлд орж суутал аав ээж, ураг төрлийнхөө талаар баахан яриа өрнөлөө. Тэдний ярианаас сэдэвлэн нэгэн хүний амьдралын тухай та бүхэнд өгүүлмээр санагдлаа. Аавын маань нагац ах Маанийн Пэрэнлэй гэдэг хүний талаар. Тэрээр моринд эртэй нутаг усандаа гайхагдсан эр байсан бөгөөд одоо ч хүртэл түүний талаар нутгийхан үлгэр домог шиг зүйл ярьцгаад юм. Тэрээр найман охин хүүхэдтэй айлын ганц хүү болон мэндлэхэд аав нь баярлаж хаваржиж байсан газрынхаа ойролцоох овоог тахисан юм гэнэ лээ. Эрийн цээнд хүрч Халх голын дайны жил цэрэгт мордож дайн дууссан жилийн намар халагдаж ирсэн юм гэсэн. Намар болж нутгийн залуус цэргээс ирээд байдаг хүү байдаггүй. Ядаж байхад сүүлийн 3 жил хүүгээс нь хэл сураг ирээгүйг хэлэх үү хоёр хөгшин битүүхэндээ сураг тавиад Зүйлийнхээ намаржаанаасаа нүүдэггүй ээ. Намар орой болсон сэрүүхэн үдэш тэртээ Зүйлийн голын эхэнд нэг машин ирээд 2 хүн буулгаад хөдөлж гэнэ. Буусан 2 хүн нь баруун тийшээгээ явчихаж. Эмгэн санаа алдан сэмхэн нулимсаа арчаад үнээгээ сааж, өвгөн хий л ийш тийшээ саравчилж хараад гэртээ орж гэнэ. Эмгэн сүүгээ гал дээр тогоо тавьж буцалгаан аядаж, өвгөн зулын гэрэлд энэ тэрээ юм оролдож суутал хаалгийг /тэр үед эсгий хаалгатай байжээ/нэг өндөр цэргийн хүн сэвхийтэл нээж орж ирээд "За сайхан намаржицгааж байна уу?" гэж хэлтэл эмгэн зогтусан хартал хүү байж гэнэ. "Ээ миний хүү" гээд эмгэн уулга алдан хүүгээ тэврэн авч мэлмэрүүлэн унан тусан алдаж, өвгөн баярласандаа чимээгүй мэгшиж байсан гэдэг юм. Цаг үе үнэхээр хэцүү байж дээ хөөрхий.

Tuesday, February 15, 2011

Мөхсөн эзэнт гүрнийг тонон дээрэмдсэн нь


Өнгөрсөн түүхийн нэгэн хэсгийг та бүхэндээ толиуулъя

Чарльз Уикийн зөгнөл 1980-90-ээд оны зааг дээр бидний нэг нь (Сергей Кугушев) тун их нөлөө бүхий, өвөрмөц,

нэвтэрхий хэрсүү нэг хүнтэй танилцсан юм. Тэр хүнийг Чарльз Уик гэнэ. Энэ хүн Рональд Рейганы дотны нөхөр, хамтран зүтгэгчдийн нэг байсан. Олон жил Уик "Америкийн дуу хоолой" радио станцыг толгойлж байсан бөгөөд дараа нь Зөвлөлт Холбоот Улсын эсрэг сэтгэл зүйн дайныг бүхэлд нь удирдаж байжээ.

С.Кугушев дурсан ярихдаа, Чарльз Уик олон улсын нэгэн уулзалтын үеэр надад: "Миний нөхөд, дипломатууд, цэргийнхэн юу ч гэж ярьж байлаа гэсэн чухамдаа бол бид та нарыг ялаагүй. Харин та нар л ялагдсан юм. Та нар өөрсдөө өөрсдийнхөө ертөнцийг нураасан. Улс орноо доройтуулж өнөөдрийн энэ байгаа байдалд оруулсан. Бид та нарыг зөвхөн эдийн засаг, пуужингийн тоогоороо даваагүй. Бид зүгээр л илүү тууштай, илүү эрэлхэг, өөрийн эрхэм зорилгод илүү үнэнч байж. Энэ бол хий хоосон үгс биш гэдэгт итгээрэй. Энэ бол Америк улс өнөөдөр ч, хожид ч олон жилийн турш цорын ганц хэт их гүрэн хэвээр байхын гол учир шалтгаан юм. Тиймээс ч америкийн ард түмэн бол ялагч ард түмэн.
Харин та нар бол түүхийн золгүй хүмүүс. Та нар зугаалж цэнгэж, эх орноо ууж, идсэн хүмүүс. Та нар өөрсдийгөө манай жинсэн өмд, "Битлз", Элтон Жон, "Эммануэль"-ээр арилжсан хүмүүс. Хоёр өдрийн турш надад "хөрөнгө оруулаалах л даа" гэцгээлээ. Танай оронд хөрөнгө оруулалт хийлгэхийн тулд юу хийх хэрэгтэй вэ?
Юу ч хийх хэрэггүй. Ойрын 15 жилд юу ч хэрэггүй! Энэ бол Орос орныг асар ихээр саах үе байх болно. Бид та нарыг юу ч үгүй болтол цөлмөнө. Гуйлгачин болгоод ертөнцөөр явуулна. Та нарыг бүр мөсөн нуга дарж, өнгөрсөн агуу үеийг чинь мартуулсны дараа л харни жинхэнэ бодит бизнес эхлүүлэх болно. Ойлгож байна уу? Та нарт тохиолдсон явдалд та нар л өөрсдөө буруутай. Бид бол та нарын зовлон зүдгүүрийг урт удаан хугацаагаар сунжруулахгүйн тулд зөвхөн л тусалсан. Тэгэхдээ, мэдээж хэрэг, та нарын шунаг хомхой, холын хараагүй байдлыг болон эрх ашгийнхаа төлөө сул дорой байдгийг чинь ашигласан.
Та нар л өөрсдөө бидний харилцааг "хүйтэн дайн" гэж нэрлэсэн. Тэгвэл дайн бол дайн л байдаг. Дайны үед илүү зан хэрэг байдаггүй. Тэгэхлээр ийм л байна даа. Үнэнээр нь хэлчихлээ, өршөөгөөрэй" гэж хэлсэн юм гэсэн байдаг.
Тэгэхэд Чарльз Уик ная хүрч байсан. Тэрбээр ухаалаг, мэдээлэл сайтай, алсын хараатай нэгэн байв. Тэгээд яагаад ч юм тэгэхэд гэрбээр арваннэгдүгээр сарын сүүлийн нэгэн орой "Президент отель" зочид буудлын долоон давхарт үнэнийг манай оронд юу тохиолдсон, бас юу тохиолдох талаар эцсийн үнэнийг хэлэхээр шийджээ. Бас үүнд хэн буруутай вэ гэдгийг ч...
Ингээд, 1985 он... Юу ч гэж ярьж байлаа гэсэн энэ заагт ирэх үед Зөвлөлт Холбоот Улс гай зовлон, эвдрэл сүйрлээс салж тэнхрэн, Оросын Эзэнт Гүрний мөн адил асар их баялгийг хуримтлуулсан байлаа. Энэ бол нэг талаар, Их хэлцлийн орон, өнгөрсөн үеэсээ урваж, ирээдүйгээ идэж байгаа, хөдөлмөрөөс хэрэглээ рүү нүүрээ руулсан орон байв.
Гэвч нөгөө талаараа, академийн шинжлэх ухаан, тусгай албад, армид тулгуурласан, урьд үзэгдээгүй гайхамшиг, гайхалтай хүүмүүсийн орон болсон "Улаан Атлантид" цааш амьдарсаар, оршин тогтносон хэвээр байсан юм. Энэхүү "улс доторх улс" хүч чадлын далд боломж хуримтлуулж, технологи цуглуулж, ололт нээлтийг Дэлхийн мэдэхгүй ноу-хау болгож байв. Энэ орон барууныхаас ялгаатай, өөрийн орны боломжид баримжаалсан, өөрийн гэсэн технологийн пирамидыг босгосоор байсан юм.
1985 онд ямар оронд амьдарч байсныгаа бид ер нэг бодож үзэж байсан бил үү? Өнөөдөр АНУ Хятадыг өөрийнхөө хамгийи хүчтэй өрсөлдөгч гэж үзэж, тус улсыг дэлхийн эдийн засагт нэг гол үүрэг гүйцэтгэж эхэлнэ гэцгээж байна. Тэгвэл тэр үеийн ЗСБНХУ (Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Холбоот Улс) бүхий л дутагдал, доголдлыг нь дурьдлаа гэхэд XX зууны сүүл үеийн Хятад улсаас 1.5 дахин хүчирхэг байсан юм. Үүнийг шалгая гэвэл "ЗСБНХУ 1986 онд" статистикийн лавлах баримт бичгийг авч 1999 оны Хятад улсын тоо баримтуудтай харьцуулж үзэхэд л хангалттай.
Бид харьцуулж үзсэн.
ЗСБНХУ хэмээх эзэнт гүрэн улс 1985 онд дэлхийн жагсаалтад 1913 оны Орос орныхоос хамаагүй дээгүүр байранд байлаа. 1913 онд Орос эдийн засгийн хүчин чадлаар Дэлхийд зургаад ордог байсан бол 1985 онд хоёр дугаарт байсан юм. ЗСБНХУ, АНУ хоёрыг л байнга харьцуулж үздэг байсан. Энэ нь үндсэндээ буруу юм. Америкийг "хар ажлын хүчээ" болгосон Ази, Латин Америктай нь хамт авч үзэх ёстой байсан билээ. Эдгээр тивүүдэд капитализм XIX зуунаас эхлэн хөгжсөн хэр нь хүмүүсийн аж амьдралын түвшин зөвлөлтийн дундаж түвшинд ч ойртож чадаагүй байсан. Хэрэв, тэр үед ард иргэд нь сард 2-3 мянган доллар авдаг байсан АНУ дээр түүний үйлдвэрлэл, түүхий эдийн дагуур болж хөгжсөн, хүмүүс нь сард 50 доллар олохын төлөө нуруугаа бөхөлзүүлж ирсэн, одоо ч бас тэр чигээрээ байгаа Мексик, Чили, Перу, Бразиль, Венесуэлийг нэмж авч үзэх юм бол капиталист ертөнцийн дундаж иргэн зөвлөлтийн хүнээс дор муу амьдарч байсан нь харагдана.
Үүний сацуу Зөвлөлтөд наслалт англи, америк хүнийхээс тун чиг яльгүй доогуур байсан бөгөөд айл гэр бүлийн 80 хувь нь тусдаа орон сууцанд амьдарч байсан юм. Хэдийгээр Зөвлөлтөд дэгжин загвартай гутал, хувцас үйлдвэрлэж чадахгүй байсан боловч Зөвлөлт улсад ирээдүйн эдийн засгийн чөлөөт бүсэд нэн шинэ үйлдвэрүүдэд очиж ажиллахад бэлэн, боловсрол сайтай, мэргэшсэн ажиллах хүчний олон сая хүнээс бүрдсэн арми байсан билээ. Үүний зэрэгцээ ЗХУ агаар сансрын аж үйлдвэрлэл, эрчим хүчний тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл, цөмийн аж үйлдвэр, суурь машины үйлдвэрлэл, холимог материалуудын нарийн үйлдвэрлэл, лазерийн техник болон өөр олон зүйлээр Баруунаас дутаагүй (заримаар нь бол бүр илүү байсан) юм.
Тиймээ, ЗХУ-д бас маш их дутагдал гологдол байсан нь үнэн. Гэхдээ л 1985 оны Орос орон бол XX зууны эхэн үеийн Орос орны адил оньсого шиг хирнээ, асар их далд нөөц, хүч чадлын арвин их сантай Аугаа Их Боломжийн орон байсан билээ. Тэрхүү Эзэнт гүрний алтны нөөц гэхэд л, Сталины үеийнхээс багассан хэдий ч, хаант засгийн үеийнхээс хоёр дахин илүү, 2500 тонн байсан юм. Ийм хэмжээний нөөцтэй байсан оросууд эдийн засгийн чөлөөт бүсүүд байгуулан, дэлхийн хоронго оруулагчдыг тийш нь урин залж, хэдэн зуун тонн алтаараа тэдний оруулсан хөрөнгийг нь баталгаажуулаад, тайван гэгч нь сууж байж болох л байсан. Аливаа хорөнгө оруулагчийн хувьд хамгийн чухал хүчин эүйл болох улс ориы тогтвортой байдал, дэг журмыг гүрэнт улсын тор засаг хатуу чанд хангаж чадах байсан. Карабах, Чеченьд болсон шиг явдап тохиолдож болох юм гэж тэр үсд хэн ч зүүдэлж ч байгаагүй.
Гэвч гай газар доороос гэгчээр, асар эмгэнэлтэй явдал болж, 1985 он гэхэд улс орны хуримтлуулаад байсан хэмжээлшгүй их хүч чадал, оросын их нөөц бололцоо, мөн төдий хэмжээний баялаг үргүй хоосон зүйлд үрэгдэж зарцуулагдсан юм. Түүгээр ч тогтохгүй, тэдгээр их баялаг Баруун руу гарч, 1917-1920 онуудад болсны адил, мөн л америкийн эдийн засгийг тэтгэж, долларын системийг овойтол нь дэмжиж өгсөн юм.
АНУ бас дахин ЗХУ-тай "Хувьсгалт ажиллагаа" явуулж Орос орноор Эльдорадогийн (Алтан орны) үүрэг гүйцэтгүүлэв. Тэгэхдээ энэ удаад цагаан Эльдорадогийн биш, улаан Эльдорадогийн үүрэг гүйцэтгүүллээ. ЗХУ ч индиан, ацтекцуудын гунигтай хувь зохиолыг өөр дээрээ дахин нэг амслаа. Энэ удаад бол бүх зүйлийг хувьсгалын болон Иргэний дайны жилүүдийнхээс хавьгүй нарийн бодож боловсруулж хийсэн гэдгийг оросууд шударга хүлээн зөвшөөрч байна.
Зөвлөлтийн дээдсүүдийг өөртөө ашигтай тал руу чиглүүлэхийн тулд АНУ 1981 оноос эхлэн далд стратегийн шинжтэй хэд хэдэн ажиллагаа явуулсан юм. Юуны өмнө АНУ афганистаны душмануудад үзүүлж байсан тусламжаа нэмэгдүүлж, Өмнө зүгт явуулж байсан Оросын дайныг улам сунжруулан, нөөцийг нь энэ үр ашиггүй дайнд ургүй зарцуулсаар байв.
Брежневын үед Орос орон нефть, байгалийн шатдаг хий гадаадад гаргахад гол найдвар тавьж буйг мэдсэн АНУ тэдгээр бүтээгдэхүүний дэлхийн зах зээл дэх үнийг гурав дахин унагаж, ЗСБНХУ-ын валютын орлогыг огцом бууруулж байв. Хамгийн гол нь америкууд боломжтой бүхий л сувгуудыг ашиглан хэрэглээний чанар, стандартыг байнга дээшлүүлж, олон түмний ухамсарт Зөвлөлтөд үйлдвэрлэсэн бүхэн чанаргүй, муу гэсэн ойлголт төлөвшүүлэх тал дээр идэвхтэй ажиллаж байлаа. Энэхүү стратегийг хэрхэн боловсруулж, хэрэгжүүлсэн тухай америкийн түүхч Швейцерийн "Ялалт" гэж нэрлэсэн номд маш тодорхой бичсэн байгаа.
Талхилтын товчоон
ЗСБНХУ-ын нуралт нь Орос орныг талхилах, Баруунд "цусаа егөгч" түүний "саалийн үнээ" болгох үйл явцтай зэрэгцэн явагдаж байлаа. Чухамхүү 1980-аад оны сүүлч, 1990-ээд оны эхэн үос Орос орноос жил бүр доод тал нь 25 тэрбум, бүр түүнээс ч илүү байж мэдэх доллар гадаад руу гарах болсон.
Дэлхийн эдийн засагт доллар хэдэн триллионоороо эргэлдэж байдаг учраас энэ юу ч биш юм шиг санагдаж болох юм. Гэвч ингэж бодвол том алдаа болно. Дэлхийн зах зээлд эргэлдэж байгаа өчнөөн зуун тэрбум доллар нь ямагт ямар нэг үүйлтэй холбоотой байдаг. Тэр нь цэвэр бэлэн мөнгө, "кэш" биш, харин дам гэрээ, хувьцаа, хөрөнгө оруулалт, бараа, үйлчилгээний хэлцэл байдаг. Гэтэл ЗХУ-аас цэвэр мөнгө, тооцоогүй бэлэн мөнгө урсаж байлаа. Бэлэн мөнгө гэдэг бол үйл явцыг өрнүүлэгч чухал үүргийг гүйцэтгэдэг. Хэрэв хувьцаа, бараа таваар хэлбэрээр буй Барууны "санхүүгийн мөнгийг" хүйтэн ундаатай зүйрлэх юм бол оросын бэлэн мөнгө үүний хажууд өтгөрүүлсэн цэвэр шүүс байсан юм. Оросын гаргаж, барууны эдийн засагт оруулсан бэлэн нэг доллар болгон асар их хуримтлуулах нөлөөтэй байсан бөгөөд араасаа барууны "санхүүгийн" арван долларыг татаж байв...
Яагаад гэдгийг тайлбарлая. Үүний хариулт нь дэндүү энгийн. Учир нь эдгээр доллар нь оросын бизнесменүүдэд улс орныхоо нөөц баялаг, өмч хөрөнгө, бараа таваар, ноу-хауг өчүүхэн, юунд ч хүрэхгүй үнээр худалдсаны дүнд орж ирсэн юм. Эдгээр нөөц баялаг л чухамдаа барууны эдийн засгийг тун чиг хэрэгтэй өсөлтийн хүчин зүйлүүдээр хангаж өгсөн билээ.
"Эльдорадо-2" ажиллагаагаар Барууны олж авсан өөр нэг том олз бол Зөвлөлт Холбоот Улсын алтны асар их нөөц байлаа. 1990 онд энэ нөөц нь 2300 тонн байсан бөгөөд хаант засгийнхаас хоёр дахин их байв. 1991 оны 12 дугаар сард Ельцин Гүрэнт улсаас үлдсэн бүхнийг дэвсэлж орхиод, Орос орны үлдэгдэл дээр, Оросын Холбооны Улсын эзэн сууж, тус орныг Зөвлөлт Холбоот Улсын хууль ёсны залгамжлагчаар зарлах үед улсын нөөцөд ердөө 240 тонн алт үлдсэн байсан юм. Бусад бүх алтыг гадаадад гарган, баруунд хог болон хэвтэж байсан барааг худалдаж авахад зарцуулагдсан ажээ.
Чухамхүү Горбачёв хамгийи түрүүнд улс орныг өрийн занганд оруулсан юм. Өөрийн орны дотоод нөөц бололцоог дайчлахын оронд тэрбээр гадаадын зээлийг баруун зүүнгүй авч эхэлсэн. Их ч үгүй, бага ч үгүй 80 тэрбум долларын зээл авчээ.
80 тэрбум доллар гэдэг бол асар их мөнгө. Нисэх онгоц тээвэрлэгч хамгийн орчин үеийн байлдааны хөлөг онгоц гэхэд хоёр тэрбум яльгүй гаруй доллар байдаг. Энэ мөнгөөр дээд зэргийн хэд хэдэн "Цахиуран хөндий" байгуулж болох байв. Горбачёвынхан ядахдаа ямар нэг юмыг эцэст нь хүртэл хийх чадвартай байсансан бол тэр мөнгөөр Оросууд, жишээлбэл, аль эрт дэлхий нийтийн холбоо харилцааны хиймэл дагуулын хэд хэдэн системтэй болчихсон, "Моторола", "Теледесик"-ийг цохичихсон байх байв. Эсвэл, нисэж байгаа хүнд даацын АН-225-аас хөөргөх "Молния" агаар, сансрын хөнгөн онгоцнуудын оролттой болж, хиймэл дагуулыг сансарт хөөргөх зардлыг хэд дахин бууруулж, улмаар Орос орон хиймэл дагуул хөөргөлтийн зэх зээлийг эзэлж чадах байлаа. ЗСБНХУ-ын нөхцөлд бүрэн бодитоор биелэх боломжтой байсан ийм төслүүдийг жагсаавал нэг биш хуудас эзлэх болно. Аргаа барахад, тийм хэмжээний мөнгөөр бүр бүх Ази тивийг тууш туулсан өргөн төмөр зам татаж, түүн дээгүүрээ хэт өндөр хүчин чадлын зүтгүүртэй, ачааны хоёр километрийн галт тэрэг давхиулсан ч болох байсан юм, чөтгөр ав гэж. Тэдгээр галт тэргийг тэр байтугай цөмийн ходөлгүүртэй бүтээсэн ч болох байсан. Эсвэл Балтийн тэнгис - Ижил морөн -Каспий - Персийн булан гэсэн тээврийн суваг байгуулсан ч болох л байлаа. Ямартай ч Орос орны хувьд Горбачёвын үед өөрчлон байгуулснаас хамаагүй ашигтай тусаж болох олон хувилбар байсан юм.
Бий болсон нөхцөл байдлын хамгийн эмгэнэлтэй нь тэдгээр 80 тэрбум доллар ямар ч утга учиргүй, хаашаа нь мэдэгдэхгүй арилж, өнөөгийн оросуудын нуруун дээр хүү нь өссөн хүнд өр болж үлдээд буйд байгаа юм. Горбачёвынхан энэ мөнгөөр юу ч бүтээн байгуулаагүй. Тэгээд ч энэ мөнгөний нэгээхэн хэсэг нь мөнгө биш, тоног төхөөрөмж хэлбэрээр орж ирсэн. Мэдээж хэрэг, барууныхан гүйлгээгүй хэвтэж байсан, хуучирсан техникээ өгч далд оруулсан. Тэгээд ч тэдгээрийн ихэнх нь Горбачёвын үеийн эмх замбараагүй байдлын дунд агуулахад зэвд баригдаж гүйцсэн юм.
Харин мөнгийг нь нэг бол олхиогүй өргөн хэрэглээнд зориулж, нөгөөтэйгүүр ердөө л хулгайлцгаан хилийн чанадад дансанд хийж байв. Аль ч тохиолдолд мөнгө маш түргэн эргээд л Баруунд очиж байсан. Харин орос улс зээлийг албан ёсоор төлөөгүй хэвээр л үлдсэн дээ. Одоо хүүхдүүд нь хумс хуруугаа хугалан байж, өөрөөсөө илүү юм харамлан байж энэ өрийг төлөх ёстой болж байгаа юм.
Зарчмын хувьд яг ийм явдал Ельциний үед "Тусгаар Орос оронд" (1991-1999 он) болсон билээ. Эдгээр он жилүүдэд тоиогдож ядарсан улс орон бас дахин 70 гаруй тэрбум долларын өрийг шүүрэн авсан юм. Мөн л түрүүчийн адил "тэг" үр дүнтэйгээр.
Өрийн гогцооны эрч
Хэдийгээр үүнийг бичигч бид юммунистууд биш, энэ хүний үзэл бодлыг бүрэн хуваалцахгүй байгаа ч гэсэн нэгэн коммунист-шинжээчийн бодлыг сонсоод үзье.
"...Зөвлөлт засаг, коммунистуудын эсрэг суртал ухуулгын дунд Орос орны асар их гадаад өр Зөвлөлт Холбоот Улс болоод коммунистуудаас ардчилалд дамжиж ирсэн гэсэн ичгүүр сонжуургүй худал яриа их байдаг. Ийм учраас энэ асуудлыг нэгмөсөн тодруулж, цэглэх шаардлагатай.
Мэдээж хэрэг, ЗХУ өртэй байсан. Гэвч, нэгдүгээрт, улс орон болгонд өр байдаг (дашрамд хэлэхэд, АНУ хамгийн их өртэй орон!). Хоёрдугаарт, Орос орон шиг агуу том орны хувьд манай өр бол тун бага өр. Гуравдугаарт, энэ өр нь Оросуудад төлөх ёстой өрөөр хэд дахин дарагдана.
Орос орны түүхэнд хар жил болсон 1985 оныг хүртэл ЗСБНХУ-ын гадаад өр 20-25 тэрбум долларын хооронд хэлбэлзэж байв. Эдийн засгийн мөн чанараараа энэ бол манай орны хувьд ашигтай нөхцөлөөр урт хугацаатай авсан техникийн зээл байсан юм. Тэдгээр зээлийг идчихэж байгаагүй, сникерс, тампаксаар сольж арилжиж байгаагүй, харин суурь машин, автомашин (жишээлбэл, ВАЗ, КамАЗ, шинэ шинэ үйлдвэр, завод, нефть, шатдаг хий дамжуулах хоолойнууд, өөр олон шинэ шинэ бүтээн байгуулалт) болон зөвлөлтийн үйлдвэрт бүтээсэн өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүн болгож байсан юм.
Зөвлөлтийн үеийн бараа таваарын зээл нь 1960-аад, ялангуяа 1970-аад он болон 1980- аад оны эхэнд (ялангуяа Их хэлцэл цэцэглэх хүртэлх үед-ред.тайлбар) юуны түрүүнд үйлдвэрлэл- техникийн зориулалттай чухап бараа таваарын импортыг нэмэгдүүлэхэд зарцуулагдаж байсан. Жишээ нь, өргөжиж, шинээр байгуулагдаж байгаа суурь машины үйлдвэрлэлд зайлшгүй шаардлагатай бараа материал, дамжуулах хоолойнууд хийгээд орчин үеийн иж бүрэн тоног төхооромж худалдан авахад хэрэглэдэг байсан. Эдгээр зээлийн өрийг ЗСБНХУ-аас шатдаг хий, бордоо болон бусад бүтээгдэхүүнийг гадаад руу хэр тэнцүү нийлүүлэх замаар толдог байсан юм.
Дараах тоонуудаас юу болсон нь тод харагдана: 1985 онд улсын гадаад өр 25 тэрбум доллар байсан бол 1987 онд 30, 1991 онд 72 тэрбум доллар болсон байв. Тэгвэл 1992 оны хавар, Ельциний үед, 83 тэрбум, 1992 оны төгсгөлөор 95 тэрбум болсон байлаа. Цаашдаа бүр ч яавж өгсөн: 1993 онд 99.9 тэрбум, 1994 онд 110.2 тэрбум, 1995 онд 120.4 тэрбум, 1996 онд 125 тэрбум болсон. 1997 онд улс орны өр 130.1 тэрбум доллар болон өсөж, 1998 онд 156.6 тэрбум долларт хүрсэн. Улс орон өрийн намагт улам бүр гүн шигдсээр байгааг ажигла, байгаа байх. 1999 онд Оросын гадаад өр хэдийнээ 166.2 тэрбум доллар болж, 2000 онд 177.6 тэрбумд хүрсэн...
Үгүй дээ, өнөөдөр Орос орны нуруун дээр тохойтой байгаа энэ их айхтар өрийн хариуцлагыг хүлээх хүмүүс нь Брежнев, Андропов, Черненко нар огтхон ч биш шүү. Энэ бол М.Горбачёв, А.Яковлев, Э.Шеварднадзе, В.Медведев болон эд мэтийн "ардчилагч нарын" хийсэн ажил юм.
Оросын гадаад өр бүрдсэн явцыг он оноор авч үзье. Олхиогүй бодлогын нь үр дүнд Горбачёв-Яковлевын тавьсан өр 1991 оны эцэс гэхэд 72 тэрбум доллар болж өссөн байв. 1991-1992 оныг дуустал юу болсныг цааш нь авч үзвэл, 72 тэрбумын өр явц дундаа ердөө хэдхэн сарын дотор "гэнэт" пал хийтэл 11 тэрбумаар нэмэгдэж, 83 тэрбум доллар болсон байв! Хэрхэн? Яаж?
Ройтер агентлагийн тоймч Внешэкономбанкны тоо баримтыг иш татан, ЗСБНХУ урвалтын улмаас нуран унасны дараа, Орос улсын өөртөө хүлээж авсан нийт өрийн өмнөх дүн дээр 11 тэрбум доллар "нэмэгдсэн" нь Оросын Сангийн Яамнаас зээлдүүлэгч нарт нөхөн олговор болгох зорилгоор... нэмэлт облигац гаргасны үр дүн гэж мэдэгдсэн байдаг.
Эрхэм уншигчид та бүхэн бүгдийг ойлгов уу? Оросын эрх баригчид ЗСБНХУ-ыг устгахад тусалж, дэмжсэний хариу болгож ийнхүү "буян " үйлдсэн байна шүү дээ. Харин үүнээс цаашаа бол бүр хялбар.
Ельциний болон түүний дээрмийн бүлгийн захиргаадалтын жилүүдэд 83 тэрбум долларын өр ер төлөөгүйн дээр хүү нь өсөж, 1999 оны 11 сарын эцэс гэхэд 95.1 тэрбум доллар болсон байв. Еүр дээр нь Олон улсын валютын сангаас зээлсэн 17.1 тэрбум доллар, Дэлхийн банкнаас зээлсэн 11.6 тэрбум доллар (хагас нь хаашаа нь мэдэгдэхгүй арилсан), Европын өөрчлөн байгуулалт, хөгжлийн банкнаас авсан 3 гаруй тэрбум долларын зээлийн өр нэмэгдсэн. Гэтэл ингээд бас зогсохгүй! 1996 оны намраас эхлэн Ельциний Оросын Холбооны Улс Европын Холбооны орнуудад, мэдээжээр, ердөө Барууны зээлдүүлэгчдэд маш ашигтай еврооблигацыг тараасны хүчинд ерөнхийдөө оршин тогтнож байв. 1999 оны эхээр эдгээр облигацын дагуу Оросын төлөх өр нэмээд 16.2 тэрбум доллар болсон байлаа. Ийнхүү 1999 оны эхэн үеийн албан ёсны тоо баримтаар нийт өрийн дүн 156.6 тэрбум доллар болж байв. Гэхдээ энэ бол зөвхөн 1999 оны эхэн үеийнх, 1999 оны төгсгөл үеийн өрийг тодорхойльё гэвэл дахиад 9.5 тэрбум доллар нэмэх хэрэгтэй бөгөөд энэ нь засгийн газар хуучин өрийнхөө үлдсэн хэсгийг болон хуримтлагдсан хүүг төлөхийн тулд 1999 оны Холбооны төсөвт шинээр тавьсан өр юм.
Ийнхүү өнөөдөр Оросын иргэн бүр (хөхүүл хүүхдийг хүртэл оролцуулаад шүү) нэгэнт 1000 гаруй долларын өртэй болчихоод байна! Гэвч энэ бол бүрэн гай бас биш. Тэгвэл нийт гадаад өр Оросын гуйланч төсвийн орлогоос 7.7 дахин давж байгаа нь (энэхүү харьцааны хэмжээгээр Орос улс дэлхийд нэгдүгээрт орсон) ёстой жинхэнэ гай бөгөөд ноёд ардчилагчидын хичээж зүтгэснээр энэ гай манай гэрт, улс оронд нүүрлэсэн юм шүү.
Энэ их мөнгө хаачсаныг шалгахад илүүдэхгүй л болов уу? Сүүлийн жилүүдэд бид гаднын зээлээр нэг ч үйлдвэр завод, хөдөө аж ахуйн нэг ч цогцолбор, нэг ч цахилгаан станц байгуулаагүй байгаа шүү дээ. Түүнээс гадна улсын орлого бас хаашаа яваад байгаа нь тодорхойгүй. Өнөө гэхэд л албан ёсоор 70 тэрбум долларын эрдэс нөөц "хилийн чанадад " гарч байгаа. Албан бусаар бол зуун тэрбум илүү гарна. Гэтэл энэ нь ямар ч өр ширгүйгээр манай төсвийг олон дахин бүрдүүлж чадах хөрөнгө шүүдээ... "
А.Лебедев, ОКАН-ын (Оросын Коммунист Ардчилсан Нам) төв хорооны шинжээчдийн бүлэг.
Эх сурвалж: http://bolod.mn/