Америк ба Араб

Ард түмний бослого тэмцлийг заавал ардчиллын өнцгөөс харж, ардчилсан хэмээх пайз зүүн өөрийм­шүүлдэг Америкийн идеа­лизмыг юуны өмнө шүүм­жилмээр байна.

Грекийн Romfea сайтад бичсэнээр, Башар аль-Асадыг биш, харин хэт туйлширсан экстремистүүдийг бөмбөг­дөж өгөхийг АНУ, түү­ний холбоотнуудад хан­даж Кип­рийн шашны архие­пис­коп ширээт лам Хризостом уриалсныг эшлэе.

-Асад дарангуйлагч байж болно, яагаад гэвэл ард­чилсан замаар сонгог­доогүй, гэвч тэр бол экстремист биш хэмээн ширээт лам түүнийг цайруулсан байх аж.

Сири дэх дайныг эсэр­гүүцэгч энэ хамба засгийн эрхэнд экстремистүүд гараад ирэх вий гэдгийг байнга сэрэмжлүүлдэг нэгэн. Хэрэв тэд ирлээ л бол улаан кхме­рүүдийн яргалал Сирид дав­тагдах шахуу юм ярьдаг. Түүний мэргэн үг байна.

-Америкчууд Жеффер­соны ардчиллыг Ойрхи Дор­нодын мусульман орнуудад авчирна хэмээн бодож бай­гаа бол түүн шиг худал юм гэж байхгүй!

2011 оны тэр үеийн Тө­рийн нарийн бичгийн дарга хатагтай Хиллари Клин­то­ны тархинд сууж, зүр­хэнд хоногшмоор бас нэг афо­ризм байна! Бүр хосгүй!

-Өнөөдөр Египет босч ирлээ! Дэлхий дахины өл­гий Египет орон эдүгээ ард­чиллын өлгий боллоо!

Минийхээр бол: Өлгий болтлоо даан ч удна, хувьс­гал дуусахгүй, бүх юм дөнгөж эхэлж байна гэж хариу өгмөөр. Америкийн идеализмаас хариу тайлбар нэхэх учир шалтгаан олон байна. Дэмжээд зэвсэг­лээд байсан Ливид нь “ард­чилсан” эрээн цоохор босог­чид нь АНУ-ын өөрийнх нь Элчин сайд, дипломатчдыг хөнөөчихөөд, аллага үйлдсэн исламистууд нь амьд үл­гэр дууриал болон бүх мусуль­манчуудад мандаад байхад өөдөөс нь ардчилал гэх гон­гинуураа цөхрөлтгүй ярьсаар л байв.

Радикал исламист бо­согчид өөрсдийнх нь шашин нэгт христианчуудыг хя­хаж хавчих, хөөж туух, хү­чирхийлэх, дүрвүүлэх, лам ху­варгуудыг нь хөнөөх, сү­мүү­дийг нь нураах, эсвэл христианчууд нь амь гуйж асар их мөнгөн төлбөр исламистуудад төлөх нь АНУ, өрнөд европынхны ард­чиллын нүдээр ямар үзэг­дэл болж харагдах вэ? ТВ болон интернэт сай­туудаар зөндөө харуулсан нэг эвгүй үзэгдлийг энд дур­дах нь зөв байх.

Юу гэвэл АНУ, өрнийнхөн дэмжээд зэвсэглээд буй сирийн бо­согчдын нэг за­хирагч Абу Сакар гэгч нөхөр сирийн ар­мийн алагд­сан цэргийг цээ­жийг нь хутгаараа яран зүрхийг нь сугалан ид­сэн дээ. Энэ ритуалыг америкийн ард­чилал хэрхэн тайлбарлах бол?

Арабын зарим оронд ард­чилал, эрх чөлөөний уриан дор олон түмний хувьс­га­лаар радикал исламистууд засгийн эрхэнд гарч ирэн, эдийн засгаа цааш нь бус­ниаж, ажилгүйдлийг өсгөж, эцэст нь ард иргэдээ хооронд нь цуст мөргөлдөөнд өдөн дуудаж байгааг бид харж байна. Торниж бэхжээгүй ард­чилал эхлэлийн ша­тан­даа замхрах, завхрах зам руу орж тун магадгүй байна. Үүнийг мөн л тэр ардчиллын өлгий боллоо хэмээн аме­рикчуудын үзэж буй Еги­петээр жишээлж болох мэт. 2013 оны зун Тахрирын хоёрдугаар хувьсгалаар Му­хам­мед Мурси мөртөө зайл­сан билээ. Tэс өөр ша­шин соёл, иргэншлийг ард­чиллаараа амарчилж ойл­годог АНУ-ын идеализм Мурсийг зайлуулсны дараа дахин нэг удаа амилсан даа.

Ард түмний шаардлагыг хүлээн ав хэмээн 2013 оны 7 дугаар сарын 2-нд Мурсид тулгаж, огцрохыг далдуур дэмжиж байснаа цэргийнхэн түүнийг огцруулчихмагц хоёр­хон хоногийн дотор 180 хэм эргэж гэнэт түүний тө­лөө санаа зовиногч болж Б.Обама Цагаан ордноос утас цохисон. Санаа зови­нохын сацуу ардчилсан сон­гуулиар сонгогдсон иргэний засаглалын хэлбэртээ үтэр түргэн эргэж ор гэж шаард­сан. Мурси болон түүний хүмүүсийг бүү баривчлаач, хүний эрхийг дагаж мөр­дөөч хэмээн египетийн ар­мийнхныг гуйж үзсэн. Тус­ламжаа зогсоох тухай АНУ-ын хуулийг мөрдөнө хэ­мээн заналхийлсэн.

Сонгуулиар гарч ирсэн л бол АНУ-аас мөнгө аваад нийгмээ хүчээр лалжуулж, шаш­ны цөөнхийг дарамталж байх нь тэднийхээр бол зөв болж таарах уу? Луксорт га­даадын жуулчдын эс­рэг аллага үйлдсэн ла­лын жамаатын биет тө­лөө­­лөгчийг эргүүлээд Лук­­сорын губернатороор то­­милж, еги­петчүүдийг айдаст ав­туулсан нь зөв үү?

Египетийн бай­тугай аме­­рикийн өөрийнх нь ний­­гэмд халгаатай зартай исла­мистуудыг цэргийнхэн барьж хорих нь хүний эрх зөрчсөн хэрэг болох уу хэ­мээн тэр өдрүүдэд АНУ-аас ам асуумаар санагдаж байв. Энэ талаар ч би ярилцлага Монголын нэгэн ТВ-д өгч, ярилцлага маань facebook.com -д тавигдсан.

Тэгтэл хагас сарын да­раа Вашингтоны байр суурь зөөлөрсөн, Мурсийг авч хаясныг үндсэндээ зөв­шөөр­сөн. АНУ-ын Төрийн на­рийн бичгийн дарга Жон Керри Египетийн талаархи Вашингтоны шинэ байр суу­рийг илэрхийлэв.

-Египетэд засгийн эрх солигдсоныг цэргийн эргэлт хэмээн зарлахаар яарахгүй, хэрэв тэгж хуулийн тайлбар хийх аваас АНУ-аас Еги­петэд үзүүлэх тусламж ноц­той болж хувирна гэв.

-Гэхдээ Египет маш хүнд бэрхшээлтэй нөхцөлд байна, хотуудын гудамжинд эмх журмыг сэргээж, хүч хэрэглэхийг таслан зогсоож, иргэдийн эрхийг хамгаалан, ажлын байруудыг дахин бий болгох хэрэгтэй. Улс орон хэвийн амьдралдаа эргэж орох ёстой.

Ардчилсан хөгж­лийнхөө замд улс орноо оруулахын тулд сонирхсон бүх талууд улс төрийн амьд­­ралд орол­цох ёстой. Улс төрийн шалтгаанаар ба­рив­чилгаа явуулж болохгүй гэх удир­дамж маягтай үг­сийг Керри хэлжээ.

Гэхдээ л Мурсийг даруй сулла гэх гонгиносон шаард­­­­лагаа АНУ болон Ев­­­ропын Холбооноос тавь­саар, тэр шаардлага нь ч мөд зогсохгүй шинжтэй үр­­гэлжлэв. Бүтэхгүй ч гэ­сэн тэгж шаардаж байх нь ард­чиллын үнэт зүйлсийн зарчим учраас тэр биз ээ гэж бодож байтал АНУ 180 хэм гэнэт эргэв. Жон Керри Пакистанд айлчилж байхдаа ингэж хэлдэг юм. Уг нь анх­наасаа л энэ байр суурин дээрээ зогсох байсан юм л даа.

-Египетийн Ерөнхийлөгч Мухаммед Мурсийг түл­хэн унагасан явдал бол ард­чиллыг сэргээж буй хэрэг юм. Сая сая египет иргэдийн хүсэлтээр засгийн эрх солих ажлыг арми гүйцэтгэж, улс орноо хаосаас аварлаа гэжээ.

Жон Керрийг энэ дүгнэлт дээрээ хатуу зогсох юм байлгүй гэж байтал дахиад л эргэж буцав. “2013.08.14”-ний халуухан үйл явдалд АНУ, Европын Холбоо бүр ч барьц алдав. Каир дахь Лалын ахан дүүс-ийн “майхан хотхон”-ыг хүчээр хөөн тараах явцад цаадуул нь өдөн дуудсаар байж 900 хүний аминд хүрч, түүний дотор 100 гаруй цэргийн албан хаагч, цагдаа алагдмагц тус­ламжаа зогсооно гэж да­хин сүрдүүлэв. Сонгогдсон засгийг эргэлтээр зайлуулсан бол тийм ямарваа улсад АНУ-ын тусламж очихоо больдог хуультай, түүндээ захирагдана гэв.

Европын Холбоог мөн тусламжаа зог­соо гэв. Үүнд нь Египет эмзэг­лээгүй байж байтал Саудын Араб Персийн булангийн орнуудаа тө­лөө­лөөд 12 тэр­бум долларын донорын па­кет гаргаж ирээд, Каирт тус­ламж олгохыг арабын улсууд­даа уриалан дуудмагц Вашингтоноос зөрчилтэй, хоёрд­мол мэ­дэгдэл хийж эхлэв.

Египетэд цэргийн тус­ламж үзүүлэхгүй гэж Ца­гаан ордон шийдээгүй. Тус­ламжаа зогсоогоогүй хэмээн Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн нарийн бичгийн даргын орлогч Жош Эрнест хэлсэн бол сенатч Патрик Лейхи тийм тусламжаа Обамагийн Засаг захиргаа зогсоосон гэв. Египетэд хүч хэрэглэх явдал их байгаа учраас зогсоосон хэмээн бүр тодотгов.

Хамгийн инээдтэй нь улс орноо хаос руу хүчээр түлхэн оруулж, түүндээ энгийн иргэдийг амьд бамбай болгон ашиглаж цус урсгахыг өдөн дуудаад байгаа Лалын ахан дүүс-ийг ардчиллын өнцгөөс дахин харж оношлох гэж шогтов. 85 жилийн түүхтэй хөдөлгөөн Лалын ахан дүүс-ийг бүү хориглооч хэмээн Египетийг уриалан дуудав.

Journalgazette сайтын ажигласнаар бол, өмнө нь Хиллари Клинтон энэ Лалын ахан дүүс хөдөлгөөний дотроос ардчилал оргилон бадарч байгааг олж харсан бол энэ удаа Вашингтон Лалын ахан дүүс тэргүүтэй исламист фашизм дээр маневрлах гэж хичээв. Лалын ахан дүүс тэргүүтэй исламист фашизм л Обамагийн хувьд шинэ сонголт болж буусан юм байх, тэнд бичсэнээр бол!

Яг ингэж эргэж буцаж, хоёр нүүр гаргаж байх хойгуур нь АНУ-д шал өөр аюулын харанга дэлдэж эхлэв. АНУ-ын Конгрессын Ардчилсан бус улс орнуудад ардчиллыг болон ардчиллын үнэт зүйлсийг түгээн дэлгэ­рүүлэх тухай нөгөө алдарт хууль санаачлагчдад хариу барья гэсэн шинжтэй, Арабын хаврыг анхнаас нь дэмжин дэвэргэж өөг­шүүлсний хариу, шан, тө­лөөс гэлтэй, учир үл ойл­гогдох терроризм АНУ-ыг өөрийг нь 2013 оноос гэнэт дайрч эхлэв. АНУ-ын Бостон хотод олон улсын марафоны бариан дээр хоёр хүчтэй дэлбэлэлт болоход хамгийн түрүүн Иорданы салафитуудын толгойлогч Мухаммед аль-Халаби баяр хүргэн дараахи мэдэгдлийг хийжээ. Үүнд:

-Америкчуудын цус му­­суль­­манчуудынхаас үнэ­тэй байх учиргүй. Аме­рикийн арми нь Ирак, Аф­ганистаныг эзлээд манай хүмүүсийг алж байхад бид­ний амссан тэр зовиурыг аме­рикчууд одоо амсаг л дээ!?

Олхонуд Д.Баярхүү (Судлаач проф)